آشنایی با مواد مصرفی دندانپزشکی

دنیای دندانپزشکی، دنیای گسترده ایست که اگر بخواهیم به تک تک اجزای آن بپردازیم باید مقاله ای با بی نهایت کلمه بنویسیم. از همین رو در مقاله پیش رو به معرفی بخشی از این دنیا یعنی آشنایی مواد مصرفی دندانپزشک خواهیم پرداخت. این مواد، از مواد پرکننده گرفته تا چسب‌های مخصوص، برای درمان عفونت‌ها ترمیم دندان‌ها، پر کردن حفره‌ها و ایجاد زیبایی لبخند مورد استفاده قرار می‌گیرند.

چرا مواد مصرفی دندانپزشکی مهم هستند؟

ترمیم دندان‌ها: وقتی دندان‌ها دچار پوسیدگی یا شکستگی می‌شوند، دندانپزشک از مواد پرکننده برای ترمیم آن‌ها استفاده می‌کند.

بهبود ظاهر دندان‌ها: مواد کامپوزیت و لمینیت برای اصلاح رنگ، شکل و اندازه دندان‌ها به کار می‌روند.

حفاظت از دندان‌ها: برخی مواد، مانند فلوراید، برای تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی استفاده می‌شوند.

انواع مواد مصرفی ترمیمی دندانپزشکی:

مواد پرکننده (Fillings)

مواد پرکننده برای ترمیم دندان‌های پوسیده یا شکسته استفاده می‌شوند. این مواد در رنگ‌های مختلف وجود دارند تا با رنگ طبیعی دندان‌ها هماهنگ شوند.

آمالگام: این ماده فلزی به دلیل استحکام بالا، در گذشته بسیار محبوب بود. اما به دلیل ظاهر نقره‌ای رنگ آن، امروزه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کامپوزیت: این ماده همرنگ دندان است و ظاهری طبیعی به دندان‌های ترمیم شده می‌دهد. کامپوزیت هم از نظر استحکام و هم از نظر زیبایی، یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها است.

گلاس آینومر: این ماده برای پر کردن حفره‌های عمیق و ترمیم دندان‌های شیری استفاده می‌شود. گلاس آینومر خاصیت آزادسازی فلوراید دارد که به تقویت مینای دندان کمک می‌کند.

مواد باندینگ (Bonding Materials)

مواد باندینگ برای ایجاد اتصال قوی بین مواد ترمیمی (مانند کامپوزیت) و سطح دندان استفاده می‌شوند. این مواد باعث می‌شوند که مواد ترمیمی به خوبی به دندان بچسبند و از جدا شدن آن‌ها جلوگیری کنند.

اسید اچ: این ماده برای ایجاد یک سطح خشن روی دندان استفاده می‌شود تا باندینگ بهتر به دندان بچسبد و به ماندگاری بیشتر مواد ترمیمی کمک می‌کند.

پرایمر: پرایمر یک لایه نازک است که قبل از باندینگ روی دندان اعمال می‌شود. این لایه به بهبود چسبندگی باندینگ کمک می‌کند.

مواد قالب‌گیری (Impression Materials)

مواد قالب‌گیری برای تهیه قالب دقیق از دندان‌ها استفاده می‌شوند. این قالب‌ها برای ساخت انواع پروتزهای دندانی مانند روکش، بریج و دندان مصنوعی مورد نیاز هستند.

مواد قالب‌گیری اولیه، برای گرفتن قالب اولیه از دندان‌ها استفاده می‌شود. این قالب‌ها معمولاً از آلژینات ساخته شده‌اند . از این مواد برای ساخت مدل گچی از دندان‌ها استفاده می‌شود.

همچنین از مواد قالب‌گیری نهایی برای گرفتن قالب دقیق از دندان‌ها استفاده می‌شود. این قالب‌ها معمولاً از سیلیکون یا پلی اتر ساخته شده‌اند. از این مواد برای ساخت روکش، بریج و سایر پروتزهای دندانی استفاده می‌شود.

آلژینات: این ماده یک پودر است که با آب مخلوط می‌شود و به سرعت سفت می‌شود. آلژینات برای تهیه قالب‌های اولیه استفاده می‌شود.

سیلیکون: سیلیکون دقت بسیار بالایی دارد و برای تهیه قالب‌های نهایی استفاده می‌شود.

پلی‌اتر: این ماده نیز دقت بالایی دارد و برای تهیه قالب‌های پیچیده استفاده می‌شود.

مواد سفیدکننده (Bleaching Materials)

مواد سفیدکننده برای روشن کردن رنگ دندان‌ها استفاده می‌شوند. این مواد به صورت ژل، خمیر یا نوارهای نازک موجود هستند.

پراکسید هیدروژن: این ماده رایج‌ترین ماده سفیدکننده است.

پراکسید کاربامید: این ماده ملایم‌تر از پراکسید هیدروژن است و برای سفید کردن دندان‌ها در خانه استفاده می‌شود.

سایر مواد مصرفی دندانپزشکی

خمیر پالیش: در انتهای ترمیم با کامپوزیت، خمیر پالیش را روی آن قرار می‌دهند و با کمک این خمیر و ابزارهای پالیش و براش، روی دندان یک سطح صاف و صیقلی ایجاد می‌کنند. خمیر پالیش دندانپزشکی، به طور عمده از اکسید آلومینیوم و الماس تشکیل شده است.

مواد ضدعفونی‌کننده: از این مواد برای ضدعفونی کردن ابزارها، سطوح و محیط دندانپزشکی، به منظور جلوگیری از انتقال عفونت استفاده می‌شود. محلول‌های ضدعفونی‌کننده، اسپری‌ها و دستمال‌های ضدعفونی در این دسته قرار می‌گیرند. این مواد با از بین بردن باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها، محیطی استریل را برای درمان ایجاد می‌کنند.

مواد هموستات: برای کنترل خونریزی‌های کوچک در حین درمان‌های دندانپزشکی، مانند کشیدن دندان یا جراحی لثه استفاده می‌شوند. از انواع مواد هموستات می‌توان به اسفنج‌های هموستاتیک، ژل‌های هموستاتیک و فیبرین اشاره کرد. این مواد با ایجاد لخته خون و بستن رگ‌های خونی کوچک، خونریزی را متوقف می‌کنند.

مواد بی حس کننده: این مواد برای بی‌حس کردن ناحیه مورد درمان، به منظور کاهش درد بیمار در حین درمان بکار می‌روند. از انواع این مواد می‌توان برای بی‌حسی موضعی (تزریق)، بی‌حسی موضعی سطحی (ژل یا اسپری) و بی‌حسی عمومی (برای جراحی‌های پیچیده) استفاده کرد. این مواد با مسدود کردن انتقال سیگنال‌های درد به مغز، باعث بی‌حسی می‌شوند.

وارنیش: برای تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی استفاده می‌شود. حاوی فلوراید است که به مینای دندان نفوذ کرده و آن را تقویت می‌کند. وارنیش معمولاً پس از درمان‌های حساسیت دندان یا پر کردن دندان استفاده می‌شود.

ژل محافظ لثه: از این ژل، برای محافظت از لثه در برابر تحریک مواد شیمیایی استفاده می‌شود. معمولاً قبل از اعمال مواد باندینگ یا سفیدکننده استفاده می‌شود و از آسیب دیدن لثه جلوگیری می‌کند.

نشانگر پوسیدگی: از این ماده آشکارساز، برای تشخیص دقیق پوسیدگی دندان استفاده می‌شود. این ماده با تغییر رنگ، مناطق پوسیده را مشخص می‌کند و به دندانپزشک کمک می‌کند تا درمان دقیق‌تری انجام دهد.

گلیز: برای ایجاد یک سطح صاف و براق روی مواد ترمیمی استفاده می‌شود. گلیز ظاهر زیبایی به دندان‌های ترمیم شده می‌دهد. از تجمع پلاک و باکتری روی سطح دندان جلوگیری می‌کند.

از دیگر مواد مصرفی می‌توان به مواد ضد حساسیت نیز اشاره کرد.

انواع مواد مصرفی اندودنتیک:

گاهی اوقات پیشرفت پوسیدگی در دندان‌ها به قدری زیاد است که به ریشه رسیده و دندان به شدن درد می‌گیرد. در این مواقع نیاز است تا پوسیدگی به صورت کامل از روی دندان برداشته شده و حفره های ایجاد شده توسط کامپوزیت و مواد ترمیمی پر شوند. به عملیات برداشتن پوسیدگی از روی دندان و درمان ریشه، اندودنتیک می‌گویند.

در صورتی که علاقه دارید در مورد اندودنتیک بیشتر بدانید اینجا کلیک کنید.

مواد مصرفی اندودنتیک یا مواد مورد استفاده در درمان ریشه دندان، نقش بسیار مهمی در موفقیت درمان دارند. این مواد به دندانپزشک کمک می‌کنند تا کانال ریشه را تمیز، شکل‌دهی کرده و آن را پر کند.

انواع مواد مصرفی اندودنتیک

فایل‌های اندو

این ابزارهای فلزی با اندازه و شکل‌های مختلف برای تمیز کردن و شکل‌دهی کانال ریشه استفاده می‌شوند.

وقتی پوسیدگی دندان به عصب می‌رسد، نیاز به درمان ریشه پیدا می‌کنیم. در این درمان، دندانپزشک با استفاده از این فایل‌ها، باکتری‌ها و بافت‌های عفونی داخل کانال ریشه را برمی‌دارد و فضایی تمیز و آماده برای پر کردن ایجاد می‌کند.

انواع فایل‌های اندو:

فایل‌های اندو انواع مختلفی دارند که هر کدام برای مرحله خاصی از درمان استفاده می‌شوند. برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

فایل‌های K: این فایل‌ها شکل مارپیچی دارند و برای برداشتن بافت‌های نرم و عفونی از داخل کانال استفاده می‌شوند.

فایل‌های H: این فایل‌ها سطح مقطع مثلثی دارند و برای بریدن و گسترش دیواره‌های کانال ریشه استفاده می‌شوند.

فایل‌های روتاری: این فایل‌ها با استفاده از یک موتور کوچک می‌چرخند و به سرعت و دقت بالایی برای تمیز کردن و شکل‌دهی کانال ریشه دست می‌یابند.

کاربرد :

تمیز کردن کانال ریشه: با استفاده از فایل‌ها، باکتری‌ها و مواد عفونی داخل کانال ریشه به طور کامل پاک می‌شوند.

شکل‌دهی کانال ریشه: فایل‌ها به دندانپزشک کمک می‌کنند تا کانال ریشه را به شکل یکنواخت و آماده برای پر کردن درآورد.

درمان کامل عفونت: با حذف کامل عفونت، از عود مجدد آن جلوگیری می‌شود.

گوتا پرکا:

این ماده نرم و قابل انعطاف برای پر کردن کانال ریشه استفاده می‌شود. یک ماده طبیعی است که از شیره درختانی خاص به دست می‌آید و در دندانپزشکی برای پر کردن کانال‌های ریشه دندان استفاده می‌شود. وقتی پوسیدگی دندان به عصب می‌رسد، دندانپزشک مجبور می‌شود تا عصب را از دندان خارج کرده و کانال ریشه را تمیز کند. گوتا پرکا به شکل مخروط‌های کوچک است و پس از گرم شدن، نرم شده و به راحتی در کانال ریشه قرار می‌گیرد.

کاربرد

انعطاف‌پذیری: گوتا پرکا به دلیل خاصیت انعطاف‌پذیری، می‌تواند به راحتی داخل کانال‌های ریشه با شکل‌های مختلف قرار بگیرد.

مقاومت بالا: گوتا پرکا بسیار مقاوم است و در برابر فشار و تغییرات دما مقاوم است.

سازگاری با بدن: این ماده با بافت‌های بدن سازگاری دارد و باعث ایجاد حساسیت یا التهاب نمی‌شود.

عایق‌بندی خوب: گوتا پرکا به عنوان یک عایق خوب عمل می‌کند و از نفوذ باکتری‌ها به داخل کانال ریشه جلوگیری می‌کند.

چسب‌های اندو:

چسب‌های اندو، مواد ویژه‌ای هستند که در دندانپزشکی برای چسباندن گوتا پرکا به دیواره‌های کانال ریشه دندان استفاده می‌شوند. این چسب‌ها باعث ایجاد یک پیوند محکم بین گوتا پرکا و دیواره‌های کانال شده و از نفوذ باکتری‌ها و مواد غذایی به داخل کانال جلوگیری می‌کنند.

کاربرد

ایجاد یک مهر و موم قوی: چسب اندو باعث می‌شود که گوتا پرکا به طور کامل به دیواره‌های کانال بچسبد و از ایجاد فضای خالی بین گوتا پرکا و دیواره‌های کانال جلوگیری می‌کند.

جلوگیری از نشت باکتری‌ها: با ایجاد یک مهر و موم کامل، از ورود مجدد باکتری‌ها به داخل کانال ریشه جلوگیری می‌شود.

افزایش طول عمر درمان: استفاده از چسب اندو باعث می‌شود که درمان ریشه ماندگاری بیشتری داشته باشد.

مواد ضدعفونی‌کننده کانال ریشه:

وقتی پوسیدگی دندان به عصب می‌رسد، باکتری‌ها به داخل کانال ریشه نفوذ می‌کنند و باعث عفونت می‌شوند. اگر این باکتری‌ها از بین نروند، عفونت می‌تواند دوباره برگردد و باعث درد و مشکلات دیگری شود. به همین دلیل، قبل از پر کردن کانال ریشه، دندانپزشک باید مطمئن شود که همه باکتری‌ها از بین رفته‌اند.

انواع مواد ضدعفونی ‌کننده ریشه عبارتند از :

هیپوکلریت سدیم: این ماده قوی‌ترین ضدعفونی کننده است و به خوبی باکتری‌ها را از بین می‌برد.

کلرهگزیدین: این ماده علاوه بر خاصیت ضد باکتریایی، خاصیت ضد قارچی هم دارد و به مدت طولانی‌تری اثر خود را حفظ می‌کند.

سدیم پربورات: این ماده خاصیت سفید کنندگی هم دارد و می‌تواند به روشن شدن رنگ دندان کمک کند.

محلول‌های شستشو دهنده دیگر: بسته به نوع عفونت و شرایط دندان، دندانپزشک ممکن است از محلول‌های دیگری نیز استفاده کند.

مواد عایق‌بندی: این مواد برای عایق‌بندی کانال ریشه و جلوگیری از نشت باکتری‌ها به داخل آن استفاده می‌شوند.

اپکس لوکیتور:

اپکس لوکیتور یک ابزار الکترونیکی بسیار مهم در دندانپزشکی است که به دندانپزشک کمک می‌کند تا طول دقیق کانال ریشه دندان را تعیین کند. این ابزار برای انجام درمان ریشه (عصب‌کشی) ضروری است.

انواع اپکس لوکیتور

اپکس لوکیتورها انواع مختلفی دارند که هر کدام دارای ویژگی‌های خاصی هستند:

اپکس لوکیتور تک فرکانس: این نوع اپکس لوکیتور از یک فرکانس الکتریکی برای اندازه‌گیری مقاومت بافت استفاده می‌کند.

اپکس لوکیتور چند فرکانس: این نوع اپکس لوکیتور از چند فرکانس الکتریکی برای اندازه‌گیری مقاومت بافت استفاده می‌کند و دقت بالاتری دارد.

اپکس لوکیتور ترکیبی: این نوع اپکس لوکیتور علاوه بر اندازه‌گیری مقاومت، از سایر روش‌ها مانند اندازه‌گیری امپدانس نیز استفاده می‌کند.

کاربرد مواد مصرفی اندودنتیک

تمیز کردن کانال ریشه: فایل‌های اندو برای حذف باکتری‌ها، بافت‌های عفونی و مواد آلی از داخل کانال ریشه استفاده می‌شوند.

شکل‌دهی کانال ریشه: فایل‌های اندو با اندازه‌های مختلف برای ایجاد یک کانال ریشه یکنواخت و آماده برای پر کردن استفاده می‌شوند.

پر کردن کانال ریشه: گوتا پرکا و چسب‌های اندو برای پر کردن کامل کانال ریشه و جلوگیری از ورود مجدد باکتری‌ها استفاده می‌شوند.

ضدعفونی کانال ریشه: مواد ضدعفونی‌کننده برای از بین بردن باکتری‌ها و میکروب‌های داخل کانال ریشه استفاده می‌شوند.

عایق‌بندی کانال ریشه: مواد عایق‌بندی برای جلوگیری از نشت باکتری‌ها و مواد غذایی به داخل کانال ریشه استفاده می‌شوند.

تعیین طول کانال ریشه: اپکس لوکیتور برای تعیین دقیق طول کانال ریشه و جلوگیری از سوراخ شدن ریشه استفاده می‌شود.

ویژگی‌های مهم مواد مصرفی دندانپزشکی:

بی‌ضرر بودن برای بدن: این مواد نباید باعث حساسیت یا مسمومیت شوند.

مقاومت بالا: باید در برابر فشار جویدن و سایش مقاوم باشند.

زیبایی: باید با رنگ طبیعی دندان‌ها هماهنگ باشند.

دوام بالا: باید برای مدت طولانی دوام بیاورند.

چرا استفاده از مواد با کیفیت مهم است؟

دوام بیشتر: مواد با کیفیت استحکام بیشتری دارند و مدت زمان بیشتری دوام می‌آورند. به این معنی که ترمیم با مواد با کیفیت، دیرتر می‌شکند و در نتیجه دیرتر نیاز به ترمیم دارد.

ظاهر بهتر: یکی از معیارهای کیفیت بالا، طبیعی بودن و نزدیک بودن رنگ به رنگ طبیعی دندان است و پس از انجام ترمیم ظاهر دندان ترمیم شده کاملا مشابه دندان‌های دیگر است.

سلامتی بیشتر: کیفیت بالا در عدم بروز علائم حساسیت نیز خود را نشان می‌دهد. به این دلیل که باکتری‌ها و قارچ‌ها کمتر به مواد با کیفیت می‌چسبند و در نتیجه از بروز پوسیدگی جلوگیری می‌شود.

راحتی بیشتر: هر چه از مواد با کیفیت‌تری استفاده شود، کیفیت درمان بیشتر شده و سازگاری و هماهنگی مواد با محیط دهان و دندان بیشتر خواهد بود. در نتیجه هزینه کلی درمان نیز کاهش خواهد یافت.

در مقالات بعدی به معرفی جزئی‌تر هر کدام از دسته‌های مواد مصرفی دندانپزشکی خواهیم پرداخت؛ پس با ما همراه باشید.